Deprem ve Bisiklet

1. Giriş: Depremlerin Ulaşım ve Lojistik Sistemleri Üzerindeki Etkisi

Depremler, şehirlerin altyapısını derinden etkileyen, öngörülemeyen ve yıkıcı doğal afetlerdir. Bu sismik olayların neden olduğu fiziksel hasar, özellikle ulaşım ve lojistik sistemleri üzerinde ciddi aksaklıklara yol açmaktadır. Yolların çökmesi, köprülerin yıkılması ve enkazın yayılması gibi durumlar, otomobiller, kamyonlar ve ambulanslar gibi geleneksel ulaşım araçlarının hareketini önemli ölçüde kısıtlamaktadır.1 Bu durum, acil durum ekiplerinin afetzedelere ulaşmasını, yaralıların güvenli bölgelere tahliyesini ve hayati önem taşıyan yardım malzemelerinin (gıda, su, ilaç vb.) dağıtımını büyük ölçüde zorlaştırmaktadır.

Ulaşım ağındaki bu fiziksel engellerin yanı sıra, depremlerin tetiklediği diğer faktörler de ulaşımı olumsuz etkilemektedir. Elektrik şebekelerinde meydana gelen hasarlar, benzin pompalarının çalışmamasına neden olabilir, bu da yakıt tedarikinde ciddi sorunlara yol açar.3 Ayrıca, hasar gören yollarda mahsur kalan araçlar trafiği tıkayarak ulaşımı daha da karmaşık hale getirebilir. Bu kaotik ortamda, afet bölgelerine erişim ve yardım faaliyetlerinin etkin bir şekilde yürütülmesi büyük bir zorluk teşkil etmektedir.

Bu zorluklar göz önüne alındığında, deprem sonrası ulaşım ve lojistik sistemlerinin dirençliliğini artırmak için yenilikçi ve esnek çözümlere ihtiyaç duyulmaktadır.1 Tek bir ulaşım yöntemine bağımlılığın riskleri açıkça görülmektedir. Farklı ulaşım araçlarının ve stratejilerinin entegre edildiği, çok yönlü bir yaklaşım, afet sonrası müdahale çalışmalarının başarısı için hayati önem taşımaktadır. Özellikle deprem sonrası ilk 72 saat olarak bilinen kritik zaman diliminde, hızlı ve etkili ulaşım, can kayıplarını önleme ve hayatta kalanlara yardım ulaştırma açısından belirleyici bir rol oynamaktadır. Ulaşım ve müdahaledeki herhangi bir gecikme, felaketin boyutlarını daha da artırabilir. Bu nedenle, alternatif ulaşım çözümlerinin değerlendirilmesi ve afet planlarına dahil edilmesi büyük önem taşımaktadır.

2. Deprem Sonrası Ulaşımda Bisikletin Önemi

Bisiklet, deprem sonrası ulaşımda sunduğu benzersiz avantajlarla öne çıkan önemli bir alternatiftir. Otomobillerin ve diğer motorlu araçların aksine, bisikletler dar sokaklardan ve engebeli arazilerden çok daha kolay bir şekilde geçebilir.1 Bu özellik, geleneksel araçların ulaşamadığı, hasarlı veya enkazla kaplı bölgelere erişimi mümkün kılar. Özellikle şehirlerin eski ve sıkışık dokusuna sahip bölgelerinde, bisikletler afetzedelere ulaşmak ve yardım malzemelerini taşımak için hızlı ve etkili bir çözüm sunar.

Trafik sıkışıklığı, deprem sonrası ulaşımın önündeki en büyük engellerden biridir. Ancak bisikletler, trafikten bağımsız hareket edebilme yetenekleri sayesinde afet bölgelerinde yardım malzemelerini hızla taşıyabilirler.1 Bu hız ve esneklik, acil tıbbi malzemelerin, gıda yardımlarının ve diğer hayati destek hizmetlerinin ihtiyaç sahiplerine zamanında ulaştırılması açısından kritik bir avantaj sağlar. Yolların kapanması, deprem sonrası karşılaşılan yaygın bir sorundur. Araçlar bu engelleri aşmakta zorlanırken, bisikletler daha küçük boyutları ve manevra kabiliyetleri sayesinde bu tür engelleri aşabilir ve yardıma muhtaç insanlara ulaşabilirler.1

Bisikletin yakıt gerektirmemesi ve sessiz çalışması da deprem sonrası koşullar için önemli avantajlardır.3 Yakıt kıtlığı yaşanabileceği ve gürültünün arama kurtarma çalışmalarını olumsuz etkileyebileceği afet ortamlarında, bisikletler sürdürülebilir ve sessiz bir ulaşım alternatifi sunar. Özellikle enkaz alanlarında sessizliğin hayati olduğu durumlarda, bisikletlerin kullanımı arama kurtarma ekiplerinin çalışmalarına önemli ölçüde yardımcı olabilir. Elektrikli bisikletler ise, insan gücünün yanı sıra elektrikle de çalışabilmeleri sayesinde daha fazla yük taşıma kapasitesine sahip olabilirler ve hatta güneş panelleri yardımıyla şarj edilerek enerji bağımsızlığı sağlayabilirler.7 Ayrıca, elektrikli bisikletlerin bataryaları, jeneratör gibi gürültü yapmadıkları için arama kurtarma faaliyetlerinde alternatif bir güç kaynağı olarak da kullanılabilir.9

Türkiye'de BisiDestek gibi gönüllü bisikletli ekipler, deprem sonrası yardım çalışmalarında bisikletin potansiyelini somut olarak göstermiştir. İzmir ve Hatay depremlerinde aktif rol alan bu ekipler, araçların ulaşmakta zorlandığı bölgelere hızlı ve pratik bir şekilde yardım malzemelerini ulaştırmışlardır.1 Bu gönüllü hareketler, bisikletin sadece bir ulaşım aracı olmanın ötesinde, organize bir şekilde afet müdahalesinin önemli bir parçası haline gelebileceğini kanıtlamıştır. Mikromobilite araçlarının, özellikle bisikletlerin, hafif yükteki acil tıbbi ve gıda malzemelerini, araçların ulaşmakta zorlandığı yerlere ulaştırarak afet sonrası yardım çalışmalarında kritik bir rol oynadığı da görülmüştür.2 Bu durum, bisikletin daha geniş bir mikromobilite stratejisinin bir parçası olarak düşünülmesinin önemini artırmaktadır.

Deprem ve Bisiklet

3. Afet Yardımı ve Lojistiğinde Bisikletin Rolü

Bisikletler, afet sonrası yardım ve lojistik süreçlerinde çok yönlü bir rol üstlenebilirler. Özellikle elektrikli bisiklet modelleri, insan gücüyle desteklenen motorları sayesinde gıda, su, ilaç ve battaniye gibi temel ihtiyaç maddelerinin ve diğer hafif yardım malzemelerinin taşınmasında etkili bir şekilde kullanılabilir.2 Elektrikli bisikletlerin artan taşıma kapasitesi, daha fazla sayıda afetzedeye ulaşma ve daha fazla yardım malzemesi dağıtma imkanı sunar.

Ulaşımın zor olduğu, araçların giremediği veya trafiğin yoğun olduğu bölgelere yardım ulaştırmak için bisiklet, ideal bir araçtır.2 BisiDestek gönüllülerinin İzmir ve Hatay depremlerindeki faaliyetleri, bisikletin bu alandaki pratik değerini açıkça ortaya koymuştur. Gönüllüler, bisikletleriyle enkaz yığınları arasından geçerek, dar sokaklara girerek ve araç trafiğine takılmadan ihtiyaç sahiplerine ulaşmışlardır. Özellikle depremin ilk anlarında, ana yolların kapanmasıyla birlikte bisikletler, yardımın ulaşmasında hayati bir köprü görevi görmüştür.

Bisiklet römorkları ve özel olarak tasarlanmış kargo bisikletleri, bisikletlerin lojistik kapasitesini önemli ölçüde artırabilir.4 BisiDestek'in afetlerdeki lojistik kapasitesini artırmak amacıyla bisiklet römorkları ve tamir setleri gibi ekipmanlara sahip olma çabası, bu alandaki ihtiyacı ve potansiyeli göstermektedir.12 Bu tür ekipmanlar sayesinde, bisikletlerle daha fazla malzeme taşınabilir ve yardım operasyonlarının etkinliği artırılabilir.

Deprem riski yüksek olan Japonya gibi ülkelerde, afet sonrası ulaşım ve destek için bisikletli ekiplerin oluşturulmasına yönelik özel prosedürler ve uygulamalar bulunmaktadır.3 Japonya'da hem gönüllü ekipler hem de halk için ilk 72 saatte bisikletli desteğe dair yönergelerin olması, bisikletin afet yönetimi stratejilerinde ne kadar önemli bir yere sahip olduğunu göstermektedir. Bu örnek, diğer deprem riski taşıyan ülkeler için de ilham kaynağı olabilir.

Bisikletin afet yardımı ve lojistiğindeki rolü sadece malzeme taşımacılığı ile sınırlı değildir. Bisikletler, aynı zamanda haberleşme ve bilgi aktarımı için de kullanılabilir. Özellikle iletişim hatlarının hasar gördüğü veya kesildiği durumlarda, bisikletli gönüllüler bilgi taşıyabilir, koordinasyon merkezlerine ulaşabilir ve ihtiyaç duyulan noktalara mesajları iletebilirler. Bu esneklik ve adaptasyon yeteneği, bisikleti afet yönetimi süreçlerinde vazgeçilmez bir araç haline getirmektedir. Afet lojistiğinde bisikletin başarısı, sadece taşıma kapasitesiyle değil, aynı zamanda karmaşık ve kaotik ortamlarda hızlı manevra kabiliyetiyle de ilgilidir. Bu özellikler, ani gelişen ihtiyaçlara cevap vermede bisikleti diğer araçlara göre daha avantajlı kılar. BisiDestek gibi gönüllü kuruluşların başarısı, afet lojistiğinde yerel bilgi ve gönüllü katılımının ne kadar değerli olduğunu göstermektedir. Japonya örneği ise, afetlere hazırlık kapsamında bisiklet kullanımının resmi prosedürlere dahil edilebileceğini ve kurumsal bir yaklaşımın önemini vurgulamaktadır.

4. Deprem Riski Taşıyan Şehirlerde Bisiklet Altyapısının Geliştirilmesi

Deprem riski taşıyan şehirlerde bisiklet altyapısının geliştirilmesi, hem günlük yaşam kalitesini artırmak hem de afet durumlarında önemli bir alternatif ulaşım ağı oluşturmak açısından stratejik bir öneme sahiptir. Bisiklet yollarının planlanması ve güvenli bir bisiklet altyapısının oluşturulması, deprem öncesinde bisiklet kullanımını teşvik ederek, afet anında hazır bir ulaşım alternatifi sunar.17

Afet anında kullanılabilecek potansiyel bisiklet rotalarının önceden belirlenmesi ve bu rotaların düzenli olarak bakımlarının yapılması kritik öneme sahiptir.18 Bu rotalar, depremde hasar görmesi muhtemel ana arterlere alternatif oluşturarak, insanların hareketliliğini ve yardımın ulaşımını sağlayabilir. Bisiklet yollarının güzergahları belirlenirken, sadece mevcut ulaşım ihtiyaçları değil, aynı zamanda afet risk değerlendirmeleri ve potansiyel toplanma alanlarına erişim gibi faktörler de göz önünde bulundurulmalıdır.18

Deprem riski yüksek şehirlerde, kamu kuruluşları, okullar ve özel şirketlerin park yerlerinde bisikletler için özel park alanları oluşturulması, bisiklet kullanımını teşvik edecektir.17 Bu tür düzenlemeler, hem çalışanların bisikletle ulaşımını kolaylaştıracak hem de afet durumlarında bisikletlerin güvenli bir şekilde park edilmesini sağlayacaktır.

Hollanda'nın Utrecht ve Amsterdam gibi bisiklet dostu şehirleri, kapsamlı ve güvenli bisiklet altyapılarıyla dünya çapında örnek teşkil etmektedir.23 Bu şehirlerin deneyimleri, deprem riski taşıyan şehirler için ilham kaynağı olabilir ve bisiklet altyapısı yatırımlarının uzun vadeli faydalarını göstermektedir. Türkiye'de de bisiklet kullanımının yaygınlaşmaya başladığı ve özellikle büyük şehirlerde bisiklet altyapısının geliştirilmesine yönelik çalışmaların arttığı görülmektedir. İzmir Bisikletli Ulaşımı ve Yaya Ulaşımı Eylem Planı, bu yöndeki önemli bir örnektir.18 Bu plan, bisiklet ve yaya erişilebilirliğini artırmayı ve sürdürülebilir ulaşımı teşvik etmeyi hedeflemektedir.

Bisiklet yollarının faydaları sadece ulaşım ile sınırlı değildir. Bisiklet kullanımı, aynı zamanda kent ekolojisine olumlu katkılar sağlar ve şehirlerin genel yaşam kalitesini artırır.20 Daha az motorlu araç kullanımı, hava kirliliğinin azalmasına ve daha sağlıklı bir çevre oluşmasına yardımcı olur. Deprem riski taşıyan şehirlerde bisiklet altyapısına yapılan yatırım, bu nedenle sadece bir ulaşım tercihi değil, aynı zamanda şehrin uzun vadeli dirençliliği ve sürdürülebilirliği için de önemli bir adımdır.

5. Bisikletin Deprem Sonrası Psikolojik İyileşme Sürecine Katkısı

Deprem gibi travmatik olaylar, bireyler üzerinde derin psikolojik etkiler bırakabilir. Korku, kaygı, stres ve umutsuzluk gibi duygular, depremzedelerin ve olayı yaşayan herkesin karşılaştığı yaygın tepkilerdir.28 Bu psikolojik etkilerle başa çıkmak ve iyileşme sürecini desteklemek büyük önem taşır.

Fiziksel aktivite, genel olarak ruh sağlığı üzerinde olumlu etkilere sahiptir. Bisiklet sürmek de düzenli bir fiziksel aktivite olarak stresi azaltmaya, ruh halini iyileştirmeye ve genel psikolojik sağlığı desteklemeye yardımcı olabilir.10 Deprem sonrası yaşanan travmanın etkilerini hafifletmek ve bireylerin kendilerini daha iyi hissetmelerini sağlamak için bisiklet sürmek değerli bir araç olabilir. Fiziksel aktivitenin psikolojik iyileşme sürecindeki rolü, sadece biyolojik mekanizmalarla sınırlı kalmayıp, aynı zamanda bireylerin kontrol hissini yeniden kazanmalarına ve travmatik deneyimlerin olumsuz etkilerini azaltmalarına yardımcı olarak da önem kazanmaktadır. Günlük rutinlere dönmek ve rahatlatıcı aktiviteler yapmak, deprem sonrası psikolojik iyileşmeye önemli katkılar sağlar.28 Bisiklet sürmek, hem fiziksel bir aktivite olması hem de dışarı çıkıp hareket etme imkanı sunması nedeniyle, bireylerin normalleşme sürecine katkıda bulunabilir ve kontrol hissini artırabilir.

Bisiklet, aynı zamanda sosyal etkileşimi artırabilir ve topluluk içinde dayanışmayı teşvik edebilir.6 Afet sonrası dönemde, insanların birbirleriyle bağ kurması ve destek olması psikolojik iyileşme için hayati önem taşır. Birlikte bisiklet sürme etkinlikleri, depremzedelerin bir araya gelmesine, deneyimlerini paylaşmasına ve yalnızlık hissini azaltmasına yardımcı olabilir. Bisiklet kullanımının toplum içinde dayanışmayı ve birlikte çalışmayı teşvik etmesi, afet sonrası sosyal destek ağlarının yeniden kurulmasına ve güçlenmesine katkıda bulunabilir. Bu durum, bireylerin travmanın üstesinden gelmelerine yardımcı olabilir.

Bisikletin günlük rutinlere dönmeye yardımcı olması ve normalleşme sürecini desteklemesi açısından da önemi büyüktür.28 Afet sonrası kaotik ortamda düzenli bir aktivite olarak bisiklet sürmek, bireylere bir yapı ve amaç sağlayabilir, bu da psikolojik iyileşmeyi kolaylaştırır. Özellikle çocuklar için bisiklet, oyun ve eğlence aracı olarak psikolojik iyileşme sürecinde destekleyici bir rol oynayabilir.29 Oyun, çocukların duygularını ifade etmeleri ve stresle başa çıkmaları için doğal bir yoldur. Bisiklet sürmek, çocuklar için eğlenceli bir aktivite olmasının yanı sıra, fiziksel enerjilerini atmalarına ve dikkatlerini dağıtmalarına yardımcı olarak psikolojik olarak rahatlamalarını sağlayabilir.

6. Sonuç: Deprem Sonrası Dirençli Şehirler İçin Bisikletin Stratejik Önemi

Bisiklet, deprem öncesi hazırlık, anında müdahale ve uzun vadeli iyileşme süreçlerinde sunduğu çok yönlü faydalarla, deprem sonrası daha dirençli şehirler inşa etmek için stratejik bir öneme sahiptir. Ulaşım ve lojistik alanındaki kritik rolünün yanı sıra, bisiklet altyapısının geliştirilmesi ve bisiklet kullanımının teşvik edilmesi, şehirlerin sürdürülebilirliği ve yaşayanlarının psikolojik iyiliği için de önemli katkılar sunar.

Politika yapıcılar ve şehir planlamacıları için bisikletin afet yönetimi planlarına entegre edilmesi, bisiklet altyapısına yatırım yapılması, gönüllü bisikletli ekiplerin desteklenmesi ve bisiklet kullanımının teşvik edilmesi gibi konularda somut adımlar atılması gerekmektedir.3 Deprem riski yüksek bölgelerde bisikletin stratejik bir ulaşım aracı olarak kabul edilmesi, afet öncesinde farkındalık kampanyaları düzenlenmesi, bisiklet kullanımının teşvik edilmesi ve halkın bu konuda eğitilmesi gibi proaktif yaklaşımları gerektirmektedir.36 Gönüllü bisikletli ekiplerin başarısı, sivil toplumun afet yönetimi süreçlerine katılımının ne kadar değerli olduğunu göstermektedir. Bu tür inisiyatiflerin desteklenmesi ve yaygınlaştırılması, toplumun genel afet hazırlık düzeyini artırabilir.

Bisikletin deprem sonrası dirençli şehirler için stratejik önemi, sadece acil durum müdahalesiyle sınırlı olmayıp, aynı zamanda sürdürülebilir ulaşım ve sağlıklı yaşam gibi uzun vadeli şehir planlama hedefleriyle de örtüşmektedir.20 Bisiklet altyapısına yapılan yatırımlar, hem afet anında hayati bir alternatif ulaşım ağı oluşturarak şehrin dirençliliğini artırır hem de günlük yaşamda sürdürülebilir ve sağlıklı bir ulaşım seçeneği sunarak şehirlerin yaşanabilirliğini yükseltir.

Tablo 1: Deprem Yönetiminin Farklı Aşamalarında Bisikletin Avantajları

Aşama	Avantajlar	İlgili Snippet(ler)
Deprem Öncesi Hazırlık	Bisiklet kullanımının yaygınlaştırılması, alternatif bir ulaşım ağı oluşturulması, sağlıklı yaşamın teşvik edilmesi	17
Deprem Anı ve Hemen Sonrası	Dar ve hasarlı yollara erişim, trafik sıkışıklığından etkilenmeme, sessiz ulaşım imkanı	1
Acil Müdahale ve Yardım	Hızlı yardım ve malzeme ulaştırma, lojistik destek, haberleşme ve bilgi aktarımı	2
Uzun Vadeli İyileşme	Günlük rutinlere dönmeye yardımcı olma, sosyal etkileşimi artırma, psikolojik iyileşmeyi destekleme, sürdürülebilir ulaşım sağlama	6

Alıntılanan çalışmalar

1. deprem - Bisiklet inisiyatifi, erişim tarihi Nisan 23, 2025, https://www.bisikletinisiyatifi.com/post/deprem-b%C3%B6lgelerinde-bisikletin-%C3%B6nemi

2. RÖPORTAJ | Deprem sonrası yardımları için hayati bir model: Bisikletli ekipler - Serbestiyet, erişim tarihi Nisan 23, 2025, https://serbestiyet.com/haberler/roportaj-deprem-sonrasi-yardimlari-icin-hayati-bir-model-bisikletli-ekipler-119614/

3. Afet sonrası durumlarda bisiklet en erişilebilir ve gerçekçi araç - Sivil Sayfalar, erişim tarihi Nisan 23, 2025, https://www.sivilsayfalar.org/2016/08/17/afet-sonrasi-durumlarda-bisiklet-en-erisilebilir-ve-gercekci-arac/

4. Depremde dayanışmanın gizli kahramanları: Bisikletli gönüllüler ..., erişim tarihi Nisan 23, 2025, https://haber.sol.org.tr/haber/depremde-dayanismanin-gizli-kahramanlari-bisikletli-gonulluler-368475

5. ULAŞIM YATIRIMLARINDA ÖNCELİK DEPREM BÖLGESİ'NİN - Haberler - T.C. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı, erişim tarihi Nisan 23, 2025, https://www.uab.gov.tr/haberler/ulasim-yatirimlarinda-oncelik-deprem-bolgesi-nin

6. Deprem öncesinde bisikletin olsun - YouTube, erişim tarihi Nisan 23, 2025, https://www.youtube.com/watch?v=C_NQXXtNBhI

7. Afet ve Acil Durum Sonrasında En Etkili Ulaşım Aracı: Bisiklet - Sağlam KOBİ, erişim tarihi Nisan 23, 2025, https://saglamkobi.org/afet-ve-acil-durum-sonrasinda-en-etkili-ulasim-ara

8. “Bisikletli Ulaşım Afet Öncesi ve Sonrasında Pratik Çözümler Sunuyor” - Sivil Sayfalar, erişim tarihi Nisan 23, 2025, https://www.sivilsayfalar.org/2021/01/13/bisikletli-ulasim-afet-oncesi-ve-sonrasinda-pratik-cozumler-sunuyor/

9. Deprem Gibi Afetlerde Elektrikli Bisikletlerin Sağlayabileceği Avantajlar - Pilli Bisiklet, erişim tarihi Nisan 23, 2025, https://pillibisiklet.com/deprem-gibi-afetlerde-elektrikli-bisikletlerin-saglayabilecegi-avantajlar/

10. BisiDestek depremin yıldönümünde farkındalık için pedal çevirdi - Bisiklet Kulübü, erişim tarihi Nisan 23, 2025, http://www.bisikletkulubu.com/2024/02/04/bisidestek-6-subat-depremleri-icin-farkindalik-surusu/

11. Umudun bir kısmı ya iki tekerlekte saklıysa? - Murat Ülker, erişim tarihi Nisan 23, 2025, https://muratulker.com/y/umudun-bir-kismi-ya-iki-tekerlekte-sakliysa/

12. STDV Desteği İle Büyüyoruz - BisiDestek | Bisikletli Destek Ekibi, erişim tarihi Nisan 23, 2025, https://bisidestek.org/stdv-destegi-ile-buyuyoruz/

13. Hakkımızda - BisiDestek | Bisikletli Destek Ekibi, erişim tarihi Nisan 23, 2025, https://bisidestek.org/hakkimizda/

14. Modern zamanın hamalları: "Patronsuz Kurye"| Haberler - Gazete Kadıköy, erişim tarihi Nisan 23, 2025, https://www.gazetekadikoy.com.tr/gundem/modern-zamanin-hamallari-patronsuz-kurye

15. İzmir Depremi Acil Destek Fonu kapsamında desteklediğimiz BisiKoop Çalışmalarına Başladı, erişim tarihi Nisan 23, 2025, https://siviltoplumdestek.org/acil-deprem-fonu/izmir-depremi-acil-destek-fonu-kapsaminda-destekledigimiz-bisikoop-calismalarina-basladi/

16. BisiDestek bu kez afet bölgesindekiler için pedal çeviriyor - Habertürk, erişim tarihi Nisan 23, 2025, https://www.haberturk.com/afet-bolgesindekiler-icin-pedal-ceviriyorlar-3568484

17. Kentiçi Ulaşımda Bisiklet - Bisikletliler Derneği, erişim tarihi Nisan 23, 2025, https://www.bisikletliler.org/kentici-ulasimda-bisiklet/

18. BİSİKLET YOLLARI KILAVUZU - T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, erişim tarihi Nisan 23, 2025, https://webdosya.csb.gov.tr/db/meslekihizmetler/haberler/b-s-klet-yollari-kilavuzu-30.12.2019-20200102124228.pdf

19. BOLU GÜVENLİ BİSİKLET YOLLARI PROJESİ KULLANICI DAVRANIŞLARI DEĞERLENDİRMESİ - WRI Türkiye, erişim tarihi Nisan 23, 2025, https://wrisehirler.org/sites/default/files/Bolu%20G%C3%BCvenli%20Bisiklet%20Yollar%C4%B1%20Projesi%20Kullan%C4%B1c%C4%B1%20Davran%C4%B1%C5%9Flar%C4%B1%20De%C4%9Ferlendirmesi.pdf

20. BAKAN ÖZHASEKİ: "NEFES ALAN ŞEHİRLER VE SAĞLIKLI İNSANLAR” ŞİARIYLA ÜLKEMİZİ BİSİKLET AĞLARIYLA ÖRÜP HAVA KALİTESİNİ İYİLEŞTİRİYORUZ, erişim tarihi Nisan 23, 2025, https://csb.gov.tr/bakan-ozhaseki-nefes-alan-sehirler-ve-saglikliinsanlar-siariyla-ulkemizi-bisiklet-aglariyla-orup-havakalitesini-iyilestiriyoruz-bakanlik-faaliyetleri-38712

21. Bisiklet Yolları Verisi - Başarsoft, erişim tarihi Nisan 23, 2025, https://www.basarsoft.com.tr/bisiklet-yollari-verisi/

22. İzmir Bisikletli Ulaşımı ve Yaya Ulaşımı Eylem Planı - Projelerimiz - Boğaziçi Proje A.Ş., erişim tarihi Nisan 23, 2025, https://www.bogaziciproje.com.tr/projelerimiz/izmir-bisikletli-ulasimi-ve-yaya-ulasimi-eylem-plani

23. Dünyanın 'en bisiklet dostu' kentleri sıralamasında Hollanda'nın Utrecht şehri ilk sırada, erişim tarihi Nisan 23, 2025, https://www.aa.com.tr/tr/dunya/dunyanin-en-bisiklet-dostu-kentleri-siralamasinda-hollandanin-utrecht-sehri-ilk-sirada/2735232

24. Hollandalılar erken yaştan itibaren her alanda bisiklet kullanıyor - Anadolu Ajansı, erişim tarihi Nisan 23, 2025, https://www.aa.com.tr/tr/yasam/hollandalilar-erken-yastan-itibaren-her-alanda-bisiklet-kullaniyor/3238411

25. Dünyanın en bisiklet dostu şehri Utrecht - Anadolu Ajansı, erişim tarihi Nisan 23, 2025, https://www.aa.com.tr/tr/dunya/dunyanin-en-bisiklet-dostu-sehri-utrecht/1861751

26. Türkiye Bisiklet Yolu Ağı Master Planı - T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, erişim tarihi Nisan 23, 2025, https://webdosya.csb.gov.tr/db/cygm/icerikler/turk-ye-b-s-klet-agi-c-lt1-20211202125047.pdf

27. Neden Bisikletli Ulaşım? - Bisikletliler Derneği, erişim tarihi Nisan 23, 2025, https://www.bisikletliler.org/2013/01/02/neden-bisikletli-ulasim/

28. Depremden Sonra Psikolojik Olarak Nasıl Normale Dönülür? | Bakırköy Psikolog Randevu, erişim tarihi Nisan 23, 2025, https://cybdanismanlik.com/icerik/depremden-sonra-psikolojik-olarak-nasil-normale-donulur

29. Afet Sonrası Psikolojik İyileşme Süreci - Liv Hospital, erişim tarihi Nisan 23, 2025, https://www.livhospital.com/afet-sonrasi-psikolojik-iyilesme-sureci

30. Deprem psikolojisi: Yaralar nasıl sarılacak? | "Her şeyin üstesinden gelebilecek güce sahibiz" - YouTube, erişim tarihi Nisan 23, 2025, https://www.youtube.com/watch?v=h7NDXgwbScc

31. Hayatları Yeniden İnşa Etmek: Deprem Sonrası Psikolojik İyileşme Rehberi - Fullsepp, erişim tarihi Nisan 23, 2025, https://fullsepp.com/?contentid=10338_1697372172184_97764

32. Deprem sonrası için ücretsiz online psikolojik destek veriliyor - LOG, erişim tarihi Nisan 23, 2025, https://www.log.com.tr/deprem-sonrasi-icin-ucretsiz-online-psikolojik-destek-veriliyor/

33. Depremin Psikolojik Etkileri ve Profesyonel Destek | Sedef Ercan, erişim tarihi Nisan 23, 2025, https://sedefercan.com/blog/depremin-psikolojik-etkileri-ve-profesyonel-destek

34. düşüş sonrası psikolojik travma - Bisiklet Forum, erişim tarihi Nisan 23, 2025, https://www.bisikletforum.com/konu/dusus-sonrasi-psikolojik-travma.124187/

35. Deprem Sonrası Oyunların İyileşme Sürecindeki Rolü | SKS - Üsküdar Üniversitesi, erişim tarihi Nisan 23, 2025, https://sks.uskudar.edu.tr/deprem-sonrasi-oyunlarin-iyilesme-surecindeki-rolu

36. “Afet durumunda bisiklet kullanın” - Sakarya Yenigün Gazetesi, erişim tarihi Nisan 23, 2025, https://sakaryayenigun.com.tr/haber/17888113/afet-durumunda-bisiklet-kullanin